Ukoliko se postovani
citalac seca francuskog glumca Burvila, bice mu lakes da zamisli
omanjeg coveka sirokog, pomalo stidljivog osmeha s blistavim ocima i
povecim nosem koji – kao i poznati komicar – pleni i gestom i recju
ali, istovremeno, neretko daje i povoda za dilemu:misli li to on i
govori ozbiljno ili tera segu bez zle namere, zabave radi, sa svojim
sagovornicima.
Covek o kome je rec
mogao bi se opisati kao lokal patriota medjunarodnog opredeljenja,
komunista monarhistickog tipa i istoricar s temperamentom zadrtog
fudbalskog navijaca.Ali jos nesto vise od sveg drugog
karakterise gospodina Jevrema Dimitrijevica – on je zaljubljen
– ili kako sam rece “zacopan” – beznadezno u Dragu Masin,
gospodju koja je svoj burni zivot okoncala daleke 1903.godine.
Obozavatelj iz Bijarica
Karijera fotografa
Gospodin Dimitrijevic je pre vise od cetiri decenije
stigao iz Jugoslavije i rodne Surdulice (koju smatra najlepsim gradom
na svetu)u Francusku, malo je radio malo studirao, sa zarom se bacio na
film ostvarivsi nekoliko epizodnih uloga, a zatim je otkrio talenat za
fotografiju sto je rezultiralo uspesnom karijerom fotografa i
fotografskom radnjom u Bijarrricu, letovalistu na obali Biskajskog
zaliva. Danas, Dimitrijevic provodi zimske mesece u svom pariskom
stanu, a letnje mesece u Bijaricu gde ga svi poznaju kao sarmantnog
ulicnog fotografa (sniman je u vise navrata za televiziju) ali i kao
Srbina koji se zustro bori na dva razlicita fronta: uporno objasnjava
da su sankcije nepravedne, a Srbi u pravu a, istovremeno, sakuplja i
poslednju gradju za svoje “zivotno delo” – knjigu o “prvoj i
drugoj srpskoj kraljici posle Kosova” koje su,po njemu, ostavile
neizbrisive tragove u mondenskom letovalistu.
Prelistavanje
nedovrsene “knjige” sa gospodinom Dimitrijevicem poduze traje jer
je autor ponet svojim delom, zeljan pohvala i podsticaja. Na vise od
sto tabaka 40 sa 60 santimetara, izlepljene su, po odredjenom redu,
stare i nedavno napravljene fotografije a izmedju njih je rukom,
nevesto – i uz primetno nepoznavanje ni srpske ni francuske gramatike
(sto autor skromno priznaje) – ispisan istovetni tekst na oba jezika,
jer je “knjiga” namenjena citaocima i u Francuskoj i u Jugoslaviji.
Iako je posveceno
“njihovim velicanstvima kraljicama Nataliji i Dragi Obrenovic”, ovo
originalno delo “u rukopisu” prava je oda “najlepsoj zeni na
svetu” – “Dragici iz Lunjevice”. Istini za volju, Dimitrijevic
i slikom i tekstom iskazuje svoje postovanje prema kraljici Nataliji i
iz njegove se dokumentacije vidi da je nekadasnja supruga kralja Milana
bila dobrocinitelj – sem zgrade srpskog dvora (nazvanog po njenom
sinu “Sasino”) ucestvovala je u podizanju gradskog javnog kupatila
i vise crkava a – kao glavna znamenitost u mondenskom sastajalistu
tadasnje aristokratije – otvarala je mnoge balove uz zvuke srpske
himne. U gradskom muzeju Bijarica sacuvani su vredni predmeti iz
kraljicinog dvora, a vredni Dimitrijevic uspeo je po arhivama da
pronadje i clanke iz lokalnih novina o boravku kraljice Natalije,
povremenim dolascima bivseg kralja Milana kao i njenog sina Aleksandra.
Lepota
i moral
Nesklon
sistematicnosti i postovanju poznatih istorijskih cinjenica,
Dimitrijevic se sa zarom bacio na ostvarivanje svog osnovnog cilja –
dokazivanja da je dvorska dama kraljice Natalije po imenu Draga Masin
bila prelepa, premudra, visestruko obrazovana i vise nego uzorno
moralna. Dimitrijevic sikce na “one iz Beograda” sto pisu da je
“lepa Dragica bila prostitutka”, kad se zna da je ona citla
Dostojevskog, slusala Betovena, razgovarala o filozofiji… Velikodusno
je, tvrdi autor, izdrzavla bracu i sestre, pa i stare roditelje.
Dokazni materijal Dimitrijecic najcesce nalazi u trece razrednim
francuskim romanima objavljenim pocetkom ovog veka o “ljubavnicima iz
Bijarica”.
Kao vrsni fotoreporter, Dimitrijevic ovim srceparajucim
opisima ljubavi “Sase i Drage” koju su svi osudjivali, a pogotovo
kraljev “tata i mama” pridodaje fotografije “sa lica mesta” –
tu je drvo ispod koga su se ljubavnici tajno sastajali, plaza na kojoj
su se nocu voleli, jezero (efektno snimljeno kako “place”) po kome
su veslali…Sadasnji vlasnik nekadasnjeg srpskog dvora, bogati
indistrijalac, ne dozvoljava posetiocima da ga uznemiravaju, ali je
uporni Dimitrijevic snimio sve sto se snimiti moglo, pa i prozor kroz
koji je Dragica nocu silazila niz merdevine koje je njen rodjeni brat
Nikodije postavljao kako bi se u sumarku srela sa voljenim Sasom.
Iako je Nikodije
podvodio sestru kralju, Dimitrijevic ga smatra “sokolom iz
Lunjevice” i sa odusevljenjem citira (iz nekog romana) kako je
zapretio austrijskom diplomati koga je sumnjicava kraljica Natalija
zamolila da “spijunira” njenu dvorsku damu:”Sta gurati nos gde
vam nije mesto. Izraz vaseg
lica je zabrinjavajuci, promenite hitno vazduh i vase zanimanje zbog
vaseg zdravlja”.
Intrige
i dokazi
Dimitrijevic
se, ponekad, sluzi i tekstovima Slobodana Jovanovica o dinastiji
Obrenovic kako bi dokazao neku svoju tezu da je, recimo, kralj Milan
bio “intrigant, kockar, i zenskaros”. Precutno prasta kralju
Aleksandru sto nije zeleo da sretne svoju majku u Beogradu, iako pati
nad “suzama koje je kraljica Natalija prolila”.
Pokazuje
Dimitrijevic i razumevanje za Natalijinu odluku da predje u katolicku
veru i duboko se nada da ce se posmrtni ostaci “prve sroske kraljice
posle Nemanjica” prebaciti u zemlju. Ali zato svedok velike ljubavi
iz Bijarica ne prasta, oficirima koji su tokom majskog prevrata
1903.godine likvidirali kralja i njegovu suprugu. Bilo je to
“najgroznije ubistvo svih vremena u svetu”, tvrdi zaljubljeni
fotograf, citajuci drhtavim glasom opis “pijanih oficira koji su
iskasapili Dragu i njen les, kao i kraljev, bacilli kroz prozor
dvora.”
Prosle godine
Dimitrijevic je uspeo da udje u zdanje Gradske skupstine Beograda i
snimi prozor kroz koji su “ljubavnici iz Bijarica” baceni, a zatim
je sam “proracunavsi” gde su njihova tela pala, snimio deo vrta
kraj starog dvora.
Trajno ogorcen,
Dimitrijevic predlaze da se “Apisu i ostalim zlocincima” danas sudi
zbog ovih ubistava. I pokazuje, po ko zna koji put, na neku od
fotografija Drage Masin, uz pitanje koje trazi samo potvrdan
odgovor:”Zar nije prelepa?”
Dokazujuci da je
Bijaric vezan za istoriju Srbije, jer se u njemu “krojila srpska
politika”, Dimitrijevic slikom i tekstom podseca da su u ovom
letovalistu boravili i Karadjordjevici – od princa Djordja, do mladog
kralja Petra Drugog i njegove supruge Aleksandre pa do
prestolonaslednika Aleksandra, zato „nije pravedno sto su veze
Bijarica sa Beogradom i Srbijom zaboravljene”. I pita: ko bi u
Beogradu mogao da od izdavaca objavi njegovu bogato ilustrovanu knjugu.
"Politika",
12.februar 1995. ,
novinar, Darko
Ribnikar
